ฟันคุดคืออะไร
ฟันคุด (หรือ ฟันกรามซี่ที่ 3) คือ ฟันกรามที่ขึ้นมาที่สุดในช่องปาก โดยมักจะขึ้นในช่วงอายุ 17 - 25 ปี หรือบางคนอาจขึ้นช้ากว่านั้น ฟันคุดจะเป็นฟันที่อยู่บริเวณด้านในสุดของทั้งสองข้างของช่องปาก (ซ้าย-ขวา ทั้งบนและล่าง) และเป็นฟันที่ไม่มีบทบาทมากในการบดเคี้ยวอาหารเหมือนฟันกรามซี่อื่น ๆ เพราะบางครั้งฟันคุดอาจไม่ได้ขึ้นมาเต็มที่ หรือไม่สามารถขึ้นมาถึงตำแหน่งที่ถูกต้องได้ ฟันคุดมีลักษณะเป็นฟันที่มักจะไม่ได้ขึ้นในลักษณะตรงหรือเรียงตัวกับฟันข้างเคียง แต่จะอาจเอียง เอนไปข้างในหรือข้างนอก ทำให้เกิดปัญหาในช่องปากได้
ปัญหาที่มักเกิดจากฟันคุด
1. ฟันคุดขึ้นไม่เต็มที่
ฟันคุดบางครั้งอาจขึ้นไม่เต็มที่หรือไม่ขึ้นเลย ทำให้เกิดเหงือกบวม อักเสบ หรือการติดเชื้อบริเวณฟันคุด
2. ทำให้ฟันข้างเคียงเสียหาย
หากฟันคุดขึ้นในลักษณะที่ไม่ถูกต้อง อาจทำให้ฟันข้างเคียงเคลื่อนที่หรือเกิดปัญหาผุ
3. เกิดการติดเชื้อ
ฟันคุดที่ไม่ขึ้นเต็มที่อาจทำให้เกิดการสะสมของอาหารและแบคทีเรีย ทำให้เหงือกและฟันเกิดการติดเชื้อได้
4. มีอาการเจ็บปวด
ฟันคุดบางครั้งอาจทำให้เกิดอาการปวดแผลในช่องปาก หรือปวดขมับเมื่อฟันกำลังพยายามขึ้น
หากฟันคุดทำให้เกิดปัญหาดังกล่าวหรือมีแนวโน้มที่จะทำให้เกิดปัญหาในอนาคต ทันตแพทย์อาจแนะนำให้ผ่าฟันคุดออก เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดปัญหาสุขภาพช่องปากในอนาคต ทั้งนี้การตรวจและติดตามฟันคุดตั้งแต่ต้นสามารถช่วยให้การรักษาและการตัดสินใจเกี่ยวกับการผ่าฟันคุดเป็นไปได้ง่ายและปลอดภัยยิ่งขึ้น
สาเหตุการเกิดฟันคุด
ฟันคุดเกิดจากกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาและการขึ้นของฟันในช่วงวัยเด็กและวัยรุ่น โดยฟันคุดเป็นฟันกรามซี่ที่สาม ซึ่งมักจะขึ้นในช่วงอายุ 17 - 25 ปี สาเหตุหลักของการเกิดฟันคุดไม่ขึ้นหรือขึ้นไม่เต็มที่มีหลายปัจจัย
ความผิดปกติในการพัฒนาฟัน
ฟันคุดเกิดขึ้นเนื่องจากกระบวนการของการพัฒนาฟันในช่องปากที่ไม่สมบูรณ์ หรือมีการขัดข้องในการเติบโตของฟัน ฟันคุดมักจะถูกจำกัดการเติบโตเพราะช่องปากมีพื้นที่จำกัด หรืออาจจะเกิดจากฟันที่อยู่ลึกไปในเหงือก ทำให้ไม่สามารถขึ้นมาได้ตามปกติ
พื้นที่ในช่องปากไม่เพียงพอ
เมื่อฟันคุดพยายามจะขึ้น อาจจะไม่สามารถทำได้เนื่องจากช่องปากมีพื้นที่ไม่เพียงพอ ฟันซี่อื่น ๆ อาจจะอยู่ในตำแหน่งที่แน่นเกินไป ทำให้ฟันคุดไม่สามารถขึ้นได้ หรือขึ้นมาในทิศทางที่ไม่ถูกต้อง เช่น เอียงหรืออยู่ในตำแหน่งที่ลึกเกินไป
การพัฒนาของฟันที่ช้า
บางคนอาจมีการพัฒนาฟันคุดที่ช้ากว่าคนอื่น ๆ จึงทำให้ฟันคุดไม่ขึ้นตามปกติ หรือขึ้นช้าเกินไปจนเกิดปัญหาต่อสุขภาพช่องปาก
พันธุกรรม
พันธุกรรมก็มีบทบาทสำคัญในการที่ฟันคุดจะเกิดขึ้นหรือไม่ขึ้น เช่น บางคนอาจมีฟันคุดที่ไม่โตเต็มที่หรือไม่ขึ้นเลย โดยที่ในครอบครัวอาจมีลักษณะเดียวกันนี้เกิดขึ้นกับสมาชิกคนอื่น ๆ ด้วย
ความผิดปกติของการจัดเรียงฟัน
ในบางกรณี ฟันคุดอาจเกิดจากความผิดปกติในการจัดเรียงฟัน เช่น ฟันไม่ขึ้นในลำดับปกติหรือไม่ได้จัดเรียงเป็นระเบียบ ฟันคุดอาจจะพยายามขึ้นในมุมที่แปลกหรือในตำแหน่งที่ผิด
อายุและการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย
การเปลี่ยนแปลงทางฮอร์โมนและการเติบโตของกระดูกในช่วงวัยรุ่นและวัยหนุ่มสาวอาจมีผลต่อการขึ้นของฟันคุด รวมทั้งความเสี่ยงที่ฟันจะไม่ได้ขึ้นเต็มที่หรือเกิดปัญหากับฟันคุดในภายหลัง
การสูญเสียฟันอื่น ๆ
ในบางกรณี หากมีการสูญเสียฟันกรามซี่ที่สอง (ฟันกรามซี่กลาง) หรือมีฟันข้างเคียงที่ไม่ขึ้นตามปกติ ฟันคุดอาจจะพยายามขึ้นในตำแหน่งที่ไม่เหมาะสม เพราะการขาดการรองรับจากฟันที่อยู่ข้างเคียง
การติดเชื้อหรือการอักเสบ
ในบางกรณีที่เกิดการติดเชื้อหรือการอักเสบบริเวณเหงือกที่ล้อมรอบฟันคุด อาจทำให้การขึ้นของฟันคุดไม่สมบูรณ์ได้
ฟันคุดเกิดจากหลายปัจจัยร่วมกันที่ทำให้ฟันไม่สามารถขึ้นตามปกติได้ เช่น พื้นที่ในช่องปากไม่เพียงพอ การพัฒนาของฟันที่ช้า หรือปัจจัยพันธุกรรม การที่ฟันคุดขึ้นไม่เต็มที่หรือขึ้นในทิศทางที่ไม่ถูกต้องอาจทำให้เกิดปัญหาทางสุขภาพช่องปาก เช่น การติดเชื้อ การเจ็บปวด หรือการทำลายฟันข้างเคียง ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้ต้องพิจารณาผ่าฟันคุดในบางกรณี
ฟันคุดแบบไหนที่ควรผ่า
การผ่าฟันคุดจะพิจารณาจากลักษณะและอาการของฟันคุด รวมถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นกับสุขภาพช่องปากและฟันข้างเคียง หากฟันคุดมีลักษณะหรืออาการที่อาจนำไปสู่ปัญหาหรือความเสี่ยงต่อสุขภาพช่องปากในอนาคต ทันตแพทย์จะพิจารณาแนะนำให้ผ่าฟันคุดออก
ลักษณะของฟันคุดที่ควรผ่า
ฟันคุดที่ขึ้นไม่เต็มที่ (Impacted Tooth)
• ฟันคุดที่ไม่สามารถขึ้นมาได้เต็มที่หรือไม่สามารถขึ้นมาถึงตำแหน่งที่เหมาะสมในช่องปาก เช่น ฟันคุดที่ขึ้นเอียงไปข้างใน ข้างนอก หรือค้างอยู่ใต้เหงือก ซึ่งจะทำให้เกิดอาการเจ็บปวดหรือเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย
ฟันคุดที่ทำให้เกิดการอักเสบหรือติดเชื้อ
• หากฟันคุดทำให้เหงือกรอบ ๆ ฟันคุดเกิดการอักเสบหรือมีการติดเชื้อ โดยเฉพาะหากฟันคุดไม่ได้ขึ้นมาจากเหงือกทั้งหมด ทำให้เกิดปัญหาการสะสมของอาหารหรือแบคทีเรีย เป็นสาเหตุของการติดเชื้อและการอักเสบที่อาจทำให้เกิดหนอง
ฟันคุดที่ทำให้ฟันข้างเคียงเสียหาย
• หากฟันคุดมีลักษณะเอียงไปข้างในหรือข้างนอกมากเกินไป อาจทำให้ฟันข้างเคียงเคลื่อนที่หรือเสียหายได้ เช่น ฟันคุดอาจกดทับฟันกรามซี่ที่สอง (ฟันข้างเคียง) ทำให้ฟันข้างเคียงผุหรือต้องได้รับการรักษาที่ซับซ้อนขึ้น
ฟันคุดที่ทำให้เกิดอาการเจ็บปวดบ่อย ๆ
• ถ้าฟันคุดทำให้เกิดอาการเจ็บปวดหรือไม่สามารถเคี้ยวอาหารได้อย่างสะดวก เพราะฟันคุดที่ไม่สามารถขึ้นเต็มที่หรือขึ้นในมุมที่ไม่เหมาะสม เช่น การที่ฟันคุดดันฟันข้างเคียงหรือทำให้เหงือกอักเสบ
ฟันคุดที่ไม่สามารถขึ้นมาได้ (Horizontal Impaction)
• ฟันคุดที่ไม่ได้ขึ้นในแนวตรง แต่เอียงไปในทิศทางขนานกับขากรรไกร (ขึ้นในลักษณะเอียงไปข้างในหรือข้างนอก) ซึ่งทำให้ไม่สามารถขึ้นมาได้ตามปกติและอาจก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ หรือทำให้ฟันข้างเคียงเสียหาย
ฟันคุดที่มีการก่อตัวของถุงน้ำ (Cyst) หรือเนื้องอก
• ฟันคุดที่อยู่ในตำแหน่งที่ไม่เหมาะสมหรือไม่สามารถขึ้นมาได้ อาจทำให้เกิดถุงน้ำหรือเนื้องอกบริเวณฟันคุด ซึ่งอาจทำลายกระดูกขากรรไกรและฟันข้างเคียงได้ การมีถุงน้ำหรือเนื้องอกเป็นสัญญาณที่ชัดเจนว่าอาจจำเป็นต้องผ่าฟันคุดออก
ฟันคุดที่เกิดปัญหากับการจัดเรียงฟัน
• ฟันคุดที่เกิดจากการที่มันทำให้ฟันในช่องปากเคลื่อนหรือไม่สามารถเรียงตัวได้อย่างถูกต้อง เช่น การที่ฟันคุดดันฟันข้างเคียงทำให้ฟันข้างเคียงเกิดการเบี้ยวหรือไม่ตรง ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อการจัดฟันในอนาคต
การผ่าฟันคุดควรทำเมื่อฟันคุดทำให้เกิดปัญหาหรืออาการที่รบกวนชีวิตประจำวัน เช่น เจ็บปวด อักเสบ ติดเชื้อ หรือทำให้ฟันข้างเคียงเสียหาย หรือเมื่อมีความเสี่ยงที่ฟันคุดจะทำให้เกิดปัญหาสุขภาพช่องปากในอนาคต หากคุณสงสัยว่าฟันคุดของคุณมีลักษณะดังกล่าว ควรปรึกษาทันตแพทย์เพื่อประเมินและตัดสินใจว่าควรผ่าฟันคุดออกหรือไม่
ถอนฟัน ผ่าฟันคุด ผ่าฟันฝังคืออะไร?
ถอนฟัน (Tooth Extraction)
การถอนฟันเป็นหัตถการที่ทันตแพทย์นำฟันออกจากช่องปาก โดยใช้คีมถอนฟันและเครื่องมือช่วยขยับฟันให้ออกจากเบ้าฟัน เหมาะสำหรับฟันที่ไม่สามารถรักษาได้ เช่น ฟันผุลึกจนถึงราก รากแตก หรือฟันโยกจากโรคเหงือกอักเสบแบบรุนแรง
ผ่าฟันคุด (Wisdom Tooth Surgery)
ฟันคุด คือ ฟันกรามซี่ในสุดที่ไม่สามารถขึ้นได้ตามปกติ อาจฝังอยู่ใต้เหงือก หรือขึ้นเอียงไปชนฟันข้างเคียง การผ่าฟันคุดเป็นการผ่าตัดเพื่อนำฟันออก โดยทันตแพทย์จะเปิดเหงือกและแบ่งฟันออกเป็นชิ้น แล้วนำฟันออก ก่อนเย็บปิดแผล
เมื่อไหร่ควรผ่าฟันคุด ?
• ฟันคุดทำให้เหงือกอักเสบ หรือปวดบวม
• ฟันคุดดันฟันข้างเคียง ทำให้ฟันล้ม
• ฟันคุดทำให้เกิดกลิ่นปาก หรือฟันผุซี่ข้างเคียง
ผ่าฟันฝัง (Impacted Tooth Surgery)
ฟันฝัง คือ ฟันที่อยู่ใต้เหงือกและไม่สามารถขึ้นได้ เช่น ฟันเขี้ยวที่ฝังอยู่ในกระดูกขากรรไกร การผ่าฟันฝังเป็นการเปิดเหงือกและนำฟันออก ในบางกรณีอาจต้องทำร่วมกับการจัดฟันเพื่อดึงฟันขึ้นมา
กรณีที่ต้องผ่าฟันฝัง
• ฟันฝังทำให้เกิดถุงน้ำหรือซีสต์ในกระดูก
• ฟันฝังทำให้ฟันล้ม หรือกัดผิดปกติ
• ฟันฝังส่งผลต่อการจัดฟันหรืออวัยวะข้างเคียง
ข้อดีของการรักษาด้วยการถอนฟัน/ผ่าฟันคุด/ผ่าฟันฝัง
• กำจัดฟันที่เป็นปัญหา ลดอาการปวดหรือการติดเชื้อ
• ป้องกันปัญหาฟันล้ม ฟันผุ ฟันคุดดันฟันข้างเคียง
• ช่วยให้การจัดฟันมีประสิทธิภาพดีขึ้น
ข้อเสียหรือผลข้างเคียง
• อาจมีอาการปวด บวม หรือเลือดออกหลังทำหัตถการ
• อาจต้องใช้เวลาพักฟื้น 3 - 7 วัน (โดยเฉพาะหลังผ่าฟันคุด)
• หากไม่ดูแลดี อาจเกิดการติดเชื้อ หรือแผลหายช้า
หลังถอนฟันหรือผ่าฟันคุด ควรงดอาหารแข็ง หลีกเลี่ยงการบ้วนปากแรง ๆ และปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์อย่างเคร่งครัด
MakeWebEasy